MỘT BÀI THƠ VỀ TRUNG HOA CỦA LƯU QUANG VŨ

Nhà thơ lúc 27 tuổi

Lưu Quang Vũ sáng tác bài thơ “Trung Hoa” năm 1974.
              

Lúc này anh vừa trả áo chiến sĩ binh nhì của binh chủng phòng không- không quân, lo làm nhiều việc kiếm sống ở Hà Nội, trước khi được nhận vào làm Tạp chí Sân khấu. Cuộc chiến tranh Việt- Mỹ đang đi dần vào hồi kết. Còn ở Trung Quốc, “Cách mạng văn hóa vô sản” (1966–1976) cũng đang đi vào thời khắc lụi tàn. Năm 1974, hải quân TQ tấn công chiếm quần đảo Hoàng Sa do chính quyền Việt Nam Cộng Hòa cai quản.
                  

Đó là một bài thơ tài hoa, thể hiện rõ tài năng thi ca hiếm có của Lưu Quang Vũ, người 27 tuổi đời với gốc học vấn chỉ tú tài.
                         

Điểm xuất phát của bài thơ là tình yêu tha thiết văn chương nghệ thuật Trung Hoa của nhà thơ trẻ. Điểm tới bến là nỗi băn khoăn về thực tại của một đất nước giàu văn chương nghệ thuật.
              

Và anh khép lại bài thơ với ước vọng lạc quan, một công thức của văn chương thời đó.
            

Mai tan hết mây mù mưa xám

Trung Hoa Võ Tòng,Trung Hoa Lý Bạch

Lại là Trung Hoa từ thưở nhỏ ta yêu. (giangnamlangtu)


                      
   
            

TRUNG HOA
   

             Lưu Quang Vũ
          

Gió bấc thổi về từ xứ xa

Bên kia núi cao sừng sững

Trung Hoa.

Trung Hoa của tuổi thơ

Tiếng ngựa hí đêm khuya

Ðoàn xe Chiến quốc đi trong tuyết

Rũ rượi tóc râu, đao thương sáng quắc

Não bạt thanh la xủng xoẻng

Dữ tợn mà sầu thương.

Bờ sông trắng hoa dương

Chia ly buồn đứt ruột

Dậm chân hát mà từ biệt ⁽¹⁾

Ðường Thi vằng vặc?

Ào ạt Hoàng Hà

Quán núi đêm hàn rượu nóng

Vạt áo xanh giang hồ

Những mắt xếch Võ Tòng

Những đầm sâu Thủy Hử

Người đi như nước, đông như cỏ

Sáng suốt và tối tăm

Uyên thâm mà nhẹ dạ

Tin ngay mọi điều, dám làm tất cả

Cái người Tàu kỳ lạ

Ngồi dầm củ cải giữa đêm khuya?

Lòng kiên nhẫn của người

Trải ra trên mặt đất

Ở bất cứ nơi nào có khói

Trung Hoa.

Nét bút vờn như cánh hạc vút qua

Lóng lánh tay ngà rượu đỏ

Bể thịt rừng xương Kiệt Trụ

Những hôn quân bạo chúa

Những hoàng hậu hồ tinh

Những anh gàn và những triết nhân

Hái rau vi, mơ giấc bướm ⁽²⁾

Trung Hoa Tây Thi, Trung Hoa Lý Bạch.
           

Trung Hoa đói rách
Xác ngư­ời chết trận trắng x­ương phơi
Trung Hoa tuổi thơ tôi
Đâu phải chỉ bầy ngựa dữ
Đêm lửa đuốc Chi Lăng
Gò Đống Đa vùi xác vạn quân Thanh
Nhữ­ng Mã Viện, Liễu Thăng, Sầm Nghi Đống?
Không ngăn nổi lòng tôi yêu bác Võ Tòng
Cố cung xưa bao đảo lộn kinh hoàng

Như sóng biển không ngừng một phút

Dưới liễu xanh, lũ qủi đổi thay màu

Tiếng chiêng trống, tiếng loa gào thét ⁽³⁾

Chín trăm triệu người ồn ào mà nín lặng

Trung Hoa muốn gì ?

Nhân dân đi về đâu?

Ðêm nay

Trang sách tuổi thơ đưa tôi gặp lại

Gian nhà nhỏ ven thành

Vách lủng lẳng cỏ khô, lá thuốc

Một người đầu trọc

Áo bông đen khung vải cũ sờn

Một người không râu lừng lững ngồi im

Giữa hũ lọ, mực tàu, chăn rách

Chồng sách dày, đĩa đèn dầu leo lét

Tuyết rơi trắng xóa ngoài thềm.

Ông Tư Mã Thiên

Một mình ngồi thức

Ông Tư Mã Thiên mắt nhìn sáng quắc

Hiểu đời, hiểu nước, hiểu dân mình

Một ông Tư Mã Thiên

Ngàn ông Tư Mã Thiên

Muôn ngòi bút uy nghiêm

Ðang ghi sâu mọi việc ⁽⁴⁾

Hồn bạo chúa nghiến răng trong bụi cát

Mọi ngai vàng, theo lửa hóa tro than.

Trung Hoa khổng lồ, Trung Hoa đau thương

Mai tan hết mây mù mưa xám

Trung Hoa Võ Tòng, Trung Hoa Lý Bạch

Lại là Trung Hoa từ tuổi nhỏ ta yêu.
            

Hà Nội 1974.
                    

(1) Dậm chân hát mà từ biệt: Nhắc chuyện Kinh Kha từ biệt bạn hữu ở bờ sông Dịch, đi sang Tần hành thích Tần Thuỷ Hoàng, có nhạc sĩ Cao Tiệm Ly ứng tác một bài ca tống tiễn hiệp sĩ lên đường.
                

(2) “Hái rau vi, mơ giấc bướm”, nhắc tới hai người nổi tiếng thời cổ đại.

Khi Chu Vũ Vương lập ra nhà Chu, các quan chế độ cũ đều đi theo. Riêng Bá Di và Thúc Tề xấu hổ về việc đã can ngăn vua Chu diệt bạo chúa  không được, bèn cùng nhau thề không ăn thóc nhà Chu. Bá Di và Thúc Tề lên núi Thú Dương, hái rau vi ăn qua bữa. Rau vi không thể nuôi sống được, cuối cùng hai ông đều chết đói tại núi Thú Dương (thuyết khác kể rằng: có người vặn hỏi. các ông không ăn thóc nhà Chu thì rau vi trong rừng cũng vẫn của nhà Chu thôi. Hai ông nghe vậy bèn nhịn ăn rau vi mà chết)… Theo quan niệm đời sau, hai ông là những “anh gàn” mặc dù trung thành với chủ cũ (vua Trụ).

“Mơ giấc bướm” nhắc chuyện nhà triết học Trang tử nằm mơ thấy mình hóa ra con bướm, tỉnh dậy hỏi “Bướm hóa thành ta hay ta hóa ra con bướm ?”.
                

(3) “Tiếng chiêng trống, tiếng loa gào thét”: Cảnh đội quân Hồng vệ bình  hung hăng đấu tố, hạ nhục những người chân chính trong cuộc CMVHVS (1966- 1976).
                   

(4) “Muôn ngòi bút uy nghiêm/ đang ghi sâu mọi việc”: Nhà thơ cảnh báo giai cấp thống trị: Có những Tư Mã Thiên hiện đại đang chép vào trang sử đẫm tội ác của thế kỷ XX này.